بررسی وضعیت نو زمین ساختی حوض آبریز زنجانرود با تاکید بر شاخص های مورفومتریک در ارزیابی جنبایی زمین ساختی

چکیده زمین ساخت فعال بصورت حرکات زمین ساختی که احتمال وقوع آنها در زمان آتی بوده و جوامع بشری را تهدید می نمایند، تعریف شده است. شمال غرب ایران در نزدیکی مرکزی ترین بخش از منطقه برخوردی عربستان ـ اوراسیا قرار دارد و در طی میلیونها سال گذشته، دستخوش کوتاه شدگی های محدود شمالی جنوبی شدیدی شده است که در مسیر 500 کیلومتری توزیع شده است و تجربه زمین لرزه های مخرب بی شماری را در طول تاریخ با خود به همراه دارد. در این پژوهش، فعالیت نوزمین ساختی حوضه آبریز زنجانرود، از دیدگاه شواهد جنبایی و با بررسی شاخص های مورفومتریک مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی در این پژوهش، شناخت مسائل مرتبط با شکل گیری ساختار و اشکال ژئومورفولوژیکی منطقه و نیز بررسی مسائل ریخت زمین ساخت و ارتباط احتمالی آن با مسائل مورفودینامیک بر پایه بررسی شاخص های ریخت زمین ساختی کمّی و کیفی بوده است. روش های بکار گرفته شده در این پژوهش، از روش کتابخانه ای، برای مطالعه پژوهشها و آثار سایر محققان و روش مشاهده میدانی، جهت ورود به منطقه مطالعاتی و ارتباط مستقیم با ساختارها و واحدهای مورد مطالعه، جهت ارزیابی نتایج مطالعات کمّی با شواهد کیفی و میدانی و نیز تهیه تصاویر و ثبت مختصات ساختگاه ها استفاده شد. با روش فضای مجازی و مراجعه به سایتها، برخی اطلاعات و نقشه ها تهیه شد و با روش کارگاهی به کمک وسایلی همچون پلانی متر برخی اندازه گیری ها انجام شد. در این پژوهش از نرم افزارهای رستراستیج، جهت موزائیک نمودن نقشه ها و گلوبال مپر جهت زمین مرجع نمودن و رقومی سازی موقعیت عوارض زمین ساختی استفاده شد. درنرم افزار جی آی اس نقشه های رقومی تکمیل و با ایجاد بانک های اطلاعاتی از لایه های مورد نظر، مقدمات تحلیل و تهیه نقشه ها انجام گرفت. در این پژوهش ارزیابی نسبی فعالیت های زمین ساختی بر اساس تحلیل های مورفومتری و به کمک شاخص های مورفومتریک بر روی هشت زیر حوضه انجام شد. این شاخص ها با استفاده از نقشه های توپوگرافی (1:50000) و مدل ارتفاعی رقومی محاسبه و برآورد شدند. از این رو، پس از محاسبه شاخص های مورفومتریک نتایج حاصل با انجام بررسی های میدانی نیز مورد مقایسه قرار گرفته و در نهایت دستاورد این مقایسات با انجام تحلیل های ریخت زمین ساختی ارائه شده است. از آنجائیکه گستره عملکرد زمین ساخت محدود به نقطه ای خاص نمی باشد، از این رو در بررسی شواهد میدانی علاوه بر توجه ویژه به زیر حوضه های انتخابی، درچند مورد کار برروی مناطقی در خارج از زیر حوضه ها نیز انجام پذیرفت. بر پایه پژوهش حاضر، حوضه آبریز زنجانرود از دیدگاه شاخص فعالیت نسبی زمین ساختی(03/2)، در رده فعالیت متوسط قرارگرفته است. با توجه به جای گیری برخی از زیر حوضه های آبریز همانند یامچی و سارمساقلو در پهنه های زمین ساختی فعال، و نیز با مقایسه نتایج شواهد کمّی و کیفی، علی رغم میزان شاخص متوسط به دست آمده، مقادیر برخی از شاخص ها می توانند گویای فعالیت زمین ساختی متوسط به بالا باشند.